Ik schrijf deze blogpost de dag na de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024 en de Amerikanen hebben Donald Trump opnieuw verkozen tot president van de Verenigde Staten. Wat mij vooral weer opviel tijdens deze verkiezingen, is de extreme verdeeldheid in de samenleving in de VS.
Wat daar aan de hand is, speelt ook in Europa. Alleen is de VS een land waar alles groter en extremer is dan elders. Er zijn allerlei verschillende factoren die hebben bijgedragen aan deze verdeeldheid, en ik wil er eentje uitlichten.
De ander niet meer begrijpen
We zitten volgens mij met elkaar in een situatie waarbij we collectief het vermogen kwijt zijn geraakt om in de schoenen van de ander te kunnen staan.
Maar waarom? Een mogelijke verklaring is dat we ongewenste delen van onszelf afwijzen, en daardoor kunnen we die delen ook niet in anderen accepteren.
Je schaduwkant
Door bepaalde zaken in jezelf niet te erkennen, verdwijnen die in wat ook wel je “schaduw” wordt genoemd. Dit is een plek die we niet kunnen zien, waardoor het lijkt alsof die aspecten van jezelf er niet zijn, maar ze zijn er wel. Het vervelende is dat wat zich in je schaduw bevindt net zo hard meespeelt in het spel van het leven als alle andere zaken die je wel erkent van jezelf.
Een voorbeeld: stel dat je als kind werd verteld dat je te hard praatte en stiller moest zijn. Om je ouders te behagen, ben je je luide stem gaan onderdrukken en heb je jezelf geleerd om zachtjes te praten. Alleen, wat gebeurt er nu als je iemand tegenkomt die wél luid spreekt? Je raakt enorm geïrriteerd. De reden hiervoor is dat je ooit hebt geleerd dat luid praten slecht is en omdat je die neiging van jezelf hebt onderdrukt, mag de ander dat van jou ook niet.
Er zijn verschillende signalen die erop wijzen dat er iets in je schaduw verstopt zit. Heb je wel eens ervaren dat je ineens iets doet wat je normaal niet zou doen, zoals extreem boos worden? Dan zit er waarschijnlijk iets in je schaduw waar jij je niet bewust van bent. Een ander signaal dat iets in je schaduw zit is als je iets vindt over de ander, en dat bedoel ik dan in veroordelende zin. Dat kan duiden op een stuk van jezelf dat je afwijst, en dan kan het niet anders dan dat je datzelfde stuk in de ander ook afwijst.
Een nieuwe tijd
We bevinden ons in een bijzondere tijd in de menselijke geschiedenis, waarin we als individu én als collectief uitgedaagd worden om te groeien. Dit geldt voor iedereen, ongeacht op welke partij je stemt of uit welk deel van de samenleving je komt.
Om de ander weer te kunnen begrijpen en in haar of zijn schoenen te kunnen staan, mogen we onderzoeken wat ons daarin tegenhoudt en dat helen. En datgene wat ons tegenhoudt, zit – je raadt het al – meest waarschijnlijk in onze schaduw.
Het goede nieuws
Dat naar jezelf kijken is minder eng dan het lijkt. Woorden als “schaduw” of “weg gestopt” zijn eigenlijk ook niet zo handig, omdat het toch een beetje eng klinkt.
Maar zie het zo: het is een beetje zoals toen je klein was en je misschien een grote schaduw op de muur zag, of een onbekend geluid hoorde. Je hoofd bedacht daar allerlei enge scenario’s bij, en je wist niet hoe snel je weg moest. Maar toen je ging kijken met je vader of moeder, bleek dat het niets anders was dan een tikkende tak op het raam of een lapje stof dat waaide in het licht. Zodra je er achter kwam wat het echt was, verdween de angst en kon je het zien voor wat het was.
Naar jezelf durven kijken
Dat is eigenlijk hetzelfde als naar jezelf kijken. Wat ons brein zo goed kan, is van een mug een olifant maken, met de positieve intentie om ons veilig te houden. En zo maken we allerlei verhalen over de wereld en de ander, en gaan we die voor waar aanzien. Maar helaas is het vaak zo dat onze conclusies niet kloppen. En daarom is het belangrijk om ze aan te kijken en jezelf eerlijk de vraag te stellen: klopt het wel wat ik geloof?
En jezelf die vraag stellen is echt niet zo eng. Integendeel, het werkt bevrijdend en je vraagt je naderhand af waarom je het niet eerder hebt gedaan!
Als je dat steeds beter kunt, zul je je ook steeds beter in de schoenen van de ander kunnen verplaatsen, waardoor er weer verbinding ontstaat. En dan kan er weer met elkaar gesproken worden.
Ik kan je verzekeren dat iedereen die dit in haar of zijn leven heeft gedaan, daar profijt van heeft gehad. Die zijn de wereld anders gaan ervaren. Ik zie het iedere keer tijdens trainingen. Een groep vreemden komt bij elkaar vanuit verschillende hoeken van de samenleving, en naarmate ze meer leren over zichzelf en de ander, groeit de wederzijdse acceptatie en de harmonie. Het geeft me altijd weer een gevoel van hoop en liefde om dat telkens te mogen meemaken.