Van Uitgerust naar Burn-out

Fase 3: Chronische stress

Als de vermoeidheid en stress aanhouden, dan raak je overbelast. Je stresssysteem wordt daardoor overactief, wat allerlei klachten met zich meebrengt. Je voelt duidelijk spanning in je lijf: voor de een is dat hoofdpijn, de ander krijgt spierpijn, nek- of rugklachten, en weer iemand anders krijgt darmproblemen of een verminderde weerstand. Ook mentaal stapelen de klachten zich op: je piekert meer, voelt je sneller geïrriteerd of somberder.

Je vertrouwt vooral op routine. Onverwachte zaken kan je er niet bij hebben, laat staan nieuwe dingen leren. Je hebt moeite om overzicht te bewaren óf verliest je juist in details. Sociale activiteiten zeg je steeds vaker af. Je hebt geen zin in leuke dingen.

Fase 4: Overspannen

Je voelt je uitgeput en ook emotioneel snel uit balans. Kleine tegenslagen kunnen je volledig van je stuk brengen. Je bent veel gevoeliger voor externe prikkels. Concentratie is moeilijk, je hoofd voelt vol. Ook een gebrek aan kwalitatieve slaap speelt een grote rol: je rust niet meer goed uit en overdag voelt alles als een enorme opgave. Zelfs simpele beslissingen nemen kost moeite. Je kunt je angstig beginnen te voelen of juist depressief. Dit alles komt omdat je geen reserves meer hebt. Je bent volledig aan het overleven. Je hebt alle signalen en symptomen steeds genegeerd, en daarom ben je hier beland.

Fase 5: Burn-out – je kunt niet meer

Waar je in de overspannen fase misschien nog op pure wilskracht kon doorgaan, valt dat nu volledig weg. Een burn-out voelt als een instorting en je hebt geen keuze meer dan te stoppen. Je bent fysiek en mentaal opgebrand. Zelfs de kleinste taken, zoals boodschappen doen of een mail beantwoorden, voelen onoverkomelijk. Je hoofd werkt niet meer mee: nadenken, onthouden en concentreren zijn bijna onmogelijk. Gevoelsmatig ben je óf overemotioneel, óf je gevoelens zijn volledig uitgeschakeld.

Op een gegeven moment komt die laatste druppel die de emmer doet overlopen. Meestal iets kleins zoals de vraag van je kind, iets dat je niet kunt vinden, of een probleem met je computer. Dit triggert vervolgens ineens een overweldigend gevoel van niet meer te kunnen.

Mijn eigen burn-out ervaring

Ik heb zelf meerdere periodes van overspannenheid meegemaakt in mijn leven, en één keer een volledige burn-out. Ik weet nog goed wanneer het echt tot me doordrong. Ik was begin dertig en werkte als steward. Het ging al een tijdje niet lekker en ik zat middenin een re-integratietraject. We vlogen terug naar Amsterdam vanuit Tokio. Door het tijdsverschil van 8 uur had ik niet kunnen slapen in Tokio, en moest ik zonder rust weer 13 uur terugvliegen. De vlucht was overdag, dus alle passagiers waren wakker, en dus was er veel te doen.

Twee uur voor de landing stond ik in de boordkeuken met een plateau drankjes om uit te delen aan de passagiers. Maar ik kwam niet meer in beweging. Ik stond bevroren op mijn plek en kreeg mezelf niet meer het gangpad in. Waar het me normaal gesproken nog altijd lukte om mezelf vermannend toe te spreken en door te zetten, nam mijn lichaam het deze keer van mij over. Toen wist ik dat het foute boel was. Ik zette mijn plateau neer, kreeg weer controle over mijn lichaam en meldde me direct ziek bij de purser.

Dat was mijn allerlaatste vlucht als steward. Daarna begon een proces van jaren om er weer bovenop te komen. Nu zo’n twintig jaar later merk ik nog altijd de gevolgen van die burn-out. Met de kennis van nu weet ik dat met een betere begeleiding en de juiste aanpak, ik veel sterker uit die burn-out zou zijn gekomen dan hoe het gegaan is.

Welke fase zit jij in?

De fases die hierboven beschreven zijn, zijn een leidraad en kunnen elkaar overlappen. Zit je in fase 1? Hoera, je bent een van de gelukkigen! Vanaf fase 2 is het al belangrijk om de signalen serieus te nemen. Hoe eerder je erbij bent, hoe sneller je kunt herstellen.

Wat te doen

Mijn advies: laat het niet zo ver komen! Zet je gezondheid op één en zorg goed voor je lichaam en geest. Om in vliegtuig termijnen te blijven: zet eerst je eigen zuurstofmasker op voordat je anderen helpt. Je kunt niks voor anderen betekenen als jij er zelf aan onderdoor gaat.

Zorg vooral voor voldoende goede rust en stel grenzen, zowel naar jezelf toe als naar de buitenwereld. En vraag op tijd hulp als dat nodig is. Er is altijd een onderliggende reden waarom mensen chronische stress ervaren, overspannen raken of in een burn-out terechtkomen. Met de juiste coaching kan je die patronen ontdekken en omvormen, zodat je weer terug kunt keren naar fase 1: uitgerust en in balans.